CİZRE MEHMET AĞA EVİ 

 Cizre Merkez Dağkapı Mahallesinde bulunan Mehmet Ağa evi kuzey-güney doğrultusunda düz bir arazi üzerinde inşa edilmiştir. Hamidiye Binbaşısı Fettah Ağa tarafından yaptırılmıştır.

 Ev, dıştan 23.6 X 32.50 m. ölçülerinde kuzey-güney doğrultusunda dikdörtgen planlı olarak inşa edilmiştir. Yapı : avlulu, iki eyvanlı ve iki katlı olarak yapılmıştır. Dıştan düz dam örtülüdür. Düzgün kesme taş malzemeden inşa edilmiştir. Günümüzde ara bölümlere duvarlar örülerek birkaç aile tarafından kullanılacak şekle dönüştürülmüştür.

 Zemin kat,revaklı ‘U’ şeklindeki bir plana sahiptir.on üç oda ve ‘L’ şeklinde bir revak ile açık avludan ibarettir. Doğu cephesi sonradan inşa edilen evlerin duvarlarıyla kapatılmıştır. Güney cephe sağırdır. Batı cephesinde iki giriş kapısı yer almaktadır. Bunlardan ana giriş kapısı kuzeybatı köşede bulunmaktadır. Kapı dışa taşıntılı sivri kemer alınlıklı ve yuvarlak kemer girişlidir.

 Kapıda hareketliliği sağlamak için siyah-beyaz renkli kesme taş malzeme kullanılmıştır. Kapı kanatları ahşaptandır. İkinci kapı güneybatı köşesinden açılmıştır. Kapı sade bir düzenlemeye sahip olup yuvarlak kemer açıklıklıdır. Kuzey cephesinden de iki giriş kapısı açılmıştır. Bu iki kapılar sade düzenlenmiş olup yuvarlak kemerlidirler.

 Kuzey batı köşedeki ana giriş kapısından girişi sağlayan oda, doğu-batı doğrultusunda 4.30 X 6.80 m. ölçülerinde dikdörtgen planlı ve düz dam örtülüdür. Odanın batı duvarında yuvarlak kemeli giriş kapısı, kuzey duvarında 0.50 m. derinliğinde, dikdörtgen formlu dört niş bulunmaktadır. Doğu duvarı düz atkılı bir kapıyla avluya açılmaktadır. Odanın güney duvarında dikdörtgen formlu dört niş ve yuvarlak kemerli bir kapı mevcuttur. Güneybatıdaki bu kapıyla güneydeki diğer odaya geçilmektedir. Bu oda kapatıldığından girilememiştir.

 Giriş bölümünden bir kapıyla geçilen avlu, kuzey-güney doğrultusunda dikdörtgen planlı olup açık avlulu planlı evlerin grubuna girmektedir. Avlunun batı ve güney tarafında ’L’ şeklinde uzanan yuvarlak kemerli revak kısmı bulunmaktadır. Revaklar dokuz kare ayağa oturan on yuvarlak kemerlerle avluya açılmaktadır. Avlunun kuzey tarafında üç oda bulunmaktadır. Güney tarafı sonradan inşa edilen evlerle kapatılmıştır.

 Avlunun kuzeybatı köşesindeki revaklardan yuvarlak kemerli bir kapıdan girilen ambar , 2.30 X 3.40 m. ölçülerinde kuzey-güney doğrultusunda dikdörtgen planlı ve aynı yönde sivri beşik tonozla örtülüdür. Ambarın batı ve kuzey duvarları sağırdır. Doğu duvarı mazgal bir pencere ile avluya açılmaktadır. Güney duvarında ise giriş kapısı mevcuttur.

 Revakların batısında yer alan 1.odaya kuzeydoğu köşede yer alan yuvarlak kemerli bir kapıdan girilmektedir. Oda, 3,80 X 7.80 m. ölçülerinde kuzey-güney doğrultusunda dikdörtgen planlı ve düz örtülüdür. Odanın kuzey ve güney duvarı sağır tutulmuştur. Batı duvarında altta dikdörtgen formlu dört niş ve üstte üç mazgal pencere yer almaktadır. Doğu duvarında güneydoğu köşede bir niş, kuzeydoğu köşede giriş kapısı ve ikisinin ortasında iki pencere bulunmaktadır. Pencereler yuvarlak kemerli olup revaklara açılmaktdır.

 Revağın batısında yer alan ikinci odaya kuzeydoğu köşede bulunan yuvarlak kemerli bir kapıdan girilmektedir. Oda 3.30 X 3.80 m. ölçülerinde doğu-batı doğrultusunda dikdörtgen planlı ve düz dam örtülüdür. Odanın kuzey duvarında yuvarlak kemerli bir niş, batı duvarında iki mazgal pencere mevcuttur. Güney duvarı sağır bırakılmıştır. Doğu duvarında bir pencere ve giriş kapısı bulunmaktadır.

 Revağın batısında yer alan 3.odaya kuzeydoğu köşede yer alan yuvarlak kemer girişli bir kapıdan girilmektedir. Oda, 3.30 X 3.80 m. ölçülerinde doğu-batı doğrultusunda dikdörtgen planlı ve düz dam örtülüdür. Odanın kuzey ve güney duvarlar sağır tutulmuştur. Batı duvarında altta dikdörtgen formlu, yuvarlak kemerli bir niş, üstte ise bir mazgal pencere ve aynı formda düzenlenmiş olan giriş kapısı yer almaktadır. Her ikisi de revaklara açılmaktadır. Güneybatı köşede yer alan odaya kuzey doğu köşede açılan yuvarlak kemerli bir kapıdan girilmektedir. Oda, 3.80 X 6.10 m. ölçülerinde kuzey-güney doğrultusunda dikdörtgen planlı ve düz dam örtülüdür. Odanın kuzey ve güney duvarlar sağırdır. Batı duvarında altta yuvarlak kemerli, üstte iki mazgal pencere açılmıştır. Doğu duvarında revaklara açılan giriş kapısı mevcuttur.

 Revağın güneyinde yer alan birinci odaya kuzeydoğu köşede açılan yuvarlak kemerli bir kapıdan girilmektedir. Oda, 4.00 X 4.70m. ölçülerinde doğu-batı doğrultusunda dikdörtgen planlı düz dam örtülüdür. Odanın batı duvarında dikdörtgen formlu niş açılmıştır. Güney ve doğu duvarı sağır tutulmuştur. Kuzey duvarında revaklara açılan iki pencere ve giriş kapısı, üstte iki mazgal pencere yer almaktadır.

 Revağın güneyinde bulunan ikinci,odaya kuzeydoğuda bulunan yuvarlak kemerli bir kapıdan girilmektedir. Oda, 4.00 X 4.40 m. ölçülerinde doğu-batı doğrultusunda dikdörtgen planlı ve düz dam pencere ve giriş kapısıyla revaklara açılmaktadır.

 Revağın güneyindeki üçüncü oda, eyvan şeklinde olup yuvarlak kemerle revaklara açılmaktadır. Oda 4.00 X 4.40 m. ölçülerinde doğu-batı doğrultusunda dikdörtgen planlı ve düz dam örtülüdür. Odanın batı duvarında yuvarlak kemerli, dikdörtgen formlu bir niş açılmıştır. Güney duvarı sağır tutulmuştur. Doğu duvarında, doğudaki odaya açılan yuvarlak kemerli giriş kapısı bulunmaktadır. Kuzey duvarı yuvarlak kemerle revaklara açılmaktadır.

 Güneydoğu köşede bulunan dördüncü odaya, üçüncü odanın doğu duvarında bulunan yuvarlak kemerli bir kapıdan girilmektedir. Oda 3.00 X 4.00m. ölçülerinde kuzey-güney doğrultusunda dikdörtgen planlı, düz dam örtülüdür. Odanın batı duvarında giriş kapısı ve dikdörtgen formlu iki niş yer almaktadır. Güney duvarında dikdörtgen formlu bir niş mevcuttur. Doğu duvarı sağır tutulmuştur. Kuzey duvarı yuvarlak kemeri iki pencere ile revaklara açılmaktadır.

 Avlunun kuzey kanadında üç oda bulunmaktadır. Bu odalardan kuzeybatı köşede bulunan birinci odaya avludan bir kapıyla geçilmektedir. Giriş kapısı yuvarlak kemerlidir. Oda, 3.80 X 4.50 m. ölçülerinde kuzey-güney doğrultusunda dikdörtgen planlı ve düz dam örtülüdür. Odanın batı duvarında bulunan ve orijinal avluya açılan pencere günümüzde kapatılmıştır. Kuzey duvarında ortada dışarıya açılan yuvarlak kemerli giriş kapısı, onun iki yanında dikdörtgen formlu birer niş yer almaktadır. Doğu duvarında bulunan ve orijinalde odaya açılan pencere günümüzde kapatılmıştır. Güney duvarı bir kapıyla avluya açılmaktadır.

 Avlunun kuzeyinde bulunan ikinci odaya, avluya açılan yuvarlak kemerli bir kapıdan girilmektedir. Oda 3.00 X 4.50 m. ölçülerinde kuzey-güney doğrultusunda dikdörtgen planlı ve düz dam örtülüdür. Odanın doğu ve batı duvarında bulunan pencereler günümüzde kapatılmıştır. Kuzey duvarı yuvarlak kemerli bir kapıyla dışarı açılmaktadır. Güney duvarında avluya açılan yuvarlak kemerli giriş kapısı bulunmaktadır. Avlunun kuzeydoğu köşesinde yer alan odaya girilememiştir.

 Üst katın kuzey cephesi sonradan inşa edilen evlerin duvarlarıyla kapatılmıştır. Batı cephesi on üç pencere ile hareketlendirilmiştir. Pencereler yuvarlak kemerlerle sonlanmakta olup dıştan silmelerle hareketlendirilmiştir. Pencereler arasında birer sütunceye yer verilmiştir. Sütunceler ve sütunce başlıkları çeşitli süslemelerle hareketlendirilmiştir. Güneybatı köşedeki dört pencerenin üst kısımları sağır üçgen süslemeleriyle, diğer pencerelerin üst kısmı bir sıra taş ile hareketlendirilmiştir. Batı cephesinin saçak kısmı bir sıra taş dizisiyle hareketlendirilmiştir. Kuzeybatı ve güneybatı köşeler birer sütunceyle hareketlendirilmiştir.

 Güney cephesinde yedi pencere açılmıştır. Bu cephedeki pencere ve cephe düzenlenmesi batı cephesindeki düzenleme ile aynıdır.

 Doğu cephede ortada eyvan ve eyvanın kuzey ve güneyinde pencerelere yer verilmiştir. Eyvan, yuvarlak kemer açıklıklıdır. Yuvarlak kemer iki sütunceye oturmaktır. Pencereler yuvarlak kemer açıklıklı olup, dıştan içe doğru kademelenme yapan bordürlerle hareketlendirilmiştir. Bordürler bitkisel süslemelerle bezenmiştir.

 Üst kat : iki eyvanlı, teraslı ve ‘L’ şeklindeki ir plan şemasına sahiptir. Üst kata kuzeydoğu köşede bulunan bir merdivenle çıkılmaktadır. Merdivenden terasa ulaşılır. Teras ‘L’ şeklinde bir plana sahiptir.

 Üst katın kuzeydoğu köşesinde bulunan odaya girilememiştir.

 Üst katta kuzeydoğudaki odanın güneyinde yer alan eyvan, yuvarlak kemerli bir açıklıkla terasa açılmaktadır. Eyvan, doğu-batı doğrultusunda dikdörtgen planlı ve düz dam örtülüdür. Eyvanın kuzey duvarında, birinci odaya açılan giriş kapısı ve iki niş bulunmaktadır. Batı duvarında altta dikdörtgen formlu üç niş, üstte üç pencere açılmıştır. Güney duvarında 3.odaya açılan giriş kapısı yer almaktadır. Doğu duvarı yuvarlak kemerle terasa açılmaktadır.

 Terasın batısında yer alan odaya girilememiştir. Oda yuvarlak kemerli altı pencere ile terasa açılmaktadır.

 Terasın batısında yer alan 4 odaya 5 odadan kuzey duvarında açılan bir kapıdan girilmektedir. Oda doğu batı doğrultusunda dikdörtgen planlı ve düz dam örtülüdür. Odanın doğu duvarı yuvarlak kemerli bir pencere ile terasa açılmaktadır. Kuzey duvarı sağır tutulmuştur. Batı duvarında altta dikdörtgen formlu iki niş üstte, yuvarlak kemerli iki pencere açılmıştır. Güney duvarında dikdörtgen formlu bir niş ve güneydoğu köşede beşin odada giriş kapısı bulunmaktadır.

 Terasın batısında yer alan beşinci odaya, terasa açılan yuvarlak kemerli bir kapıdan girilmektedir. Kapı yuvarlak kemer alınlıklı ve yuvarlak kemer girişidir. İki yanda birer sütunce yer almaktadır. Sütünceler ve kemerler bitkisel süslemeli olarak düzenlenmiştir. Oda, doğu batı doğrultusunda uzanan dikdörtgen planlı düz dam örtülüdür. Odanın kuzey duvarında dördüncü odaya açılan giriş kapısı vardır. Batı duvarında altta iki büyük ikisi küçük dikdörtgen formlu dört niş, üstte de iki pencere bulunmaktadır.

 Güney duvarında altıncı odaya açılan giriş kapısı yer almaktadır.

 Doğu duvarı iki pencere ve bir kapıyla terasa açılmaktadır.

 Güneybatı köşede bulunan odaya, beşinci odada açılan bir kapıdan girilmektedir. Oda, kuzey – güney doğrultusunda dikdörtgen planlı ve düz dam örtülüdür. Odanın kuzey duvarında giriş kapısı yer almaktadır. Batı duvarında altta üçü büyük, üçü küçük dikdörtgen formlu altı niş, üstte üç pencere açılmıştır. Güney duvarında altta üçü küçük, ikisi büyük toplam beş niş, üstte iki pencere bulunmaktadır. Doğu duvarında üç niş açılmıştır.

 Terasın güneyinde ortada eyvan yer almaktadır. Eyvan yuvarlak kemerle terasa açılmaktadır. Eyvanın yuvarlak kemeri bitkisel süslemelidir. Eyvan, kuzey-güney doğrultusunda dikdörtgen planlı ve düz dam örtülüdür. Eyvanın batı duvarında güneybatı köşede bulunan odaya açılan kapı ve bir niş bulunmaktadır. Güney duvarında ortada bir pencere, pencerenin iki yanında dikdörtgen formlu birer niş yer almaktadır. Doğu duvarında doğudaki birinci terasa açılmaktadır.

 Eyvanın batısında yer alan güney batı köşedeki odaya girilmemiştir.

 Eyvanın doğusunda bulunan birinci odaya, eyvanın doğu duvarına açılan yuvarlak kemerli bir kapıdan girilmektedir. Oda kuzey-güney doğrultusunda dikdörtgen planlı ve düz dam örtülüdür. Odanın batı duvarında eyvana açılan giriş kapısı, güney duvarında ortada dik dörtgen formu bir niş,iki yanına birer pencere açılmıştır. Kuzey duvarının düzenlenmesi ile güney duvarının düzenlenmesi aynıdır. Doğu duvarına güney doğu köşede bulunan odaya açılan giriş kapısı bulunmaktadır.

 Güneydoğu köşedeki oda, doğu-batı doğrultusunda kareye yakın dikdörtgen planlı ve düz dam örtülüdür. Odanın batı duvarında bu odanın batısında bulunan odaya açılan kapı mevcuttur. Doğu duvarı sağırdır. Kuzey ve güney duvarlarında dikdörtgen planlı bir niş ve yuvarlak kemerli iki pencere bulunmaktadır.